Mocht iemand in het verleden betrokken zijn geweest bij een rechtszaak en het is daadwerkelijk tot een veroordeling gekomen, dan kunt u onderzoek doen in het rechtbankarchief.

Voordat u daadwerkelijk onderzoek wilt doen in de rechtbankarchieven, is het zeer handig  te weten wanneer de zaak zich afspeelde en welke rechter de rechtszaak heeft behandeld: het kantongerecht of de arrondissementsrechtbank. Via de zogenaamde rolboeken van strafzaken die zijn behandeld kunt u zoeken naar de zaak. Aan de hand van een rolnummer kunt u op zoek gaan naar het vonnis en eventueel de achterliggende stukken: de processen-verbaal.

Van personen die zijn veroordeeld voor een wanbedrijf (kleine criminaliteit) in de negentiende eeuw is via de pagina Vonnissen het vonnissenregister te raadplegen. Dit is een snelle manier om er achter te komen of een 'bekende' is veroordeeld. Tussen 1838 en 1875 werden misdaden voor het provinciaal gerechtshof in Assen gebracht. De rechtbank van eerste aanleg te Assen behandelde correctionele en criminele zaken, zoals diefstal, verwonding en bedelarij. Bovendien was zij bevoegd in appelzaken van de vredegerechten. De vrederechter sprak recht in zeer eenvoudige strafzaken.

Voor 1811

Voordat de Fransen kwamen, kunt u in het archief van de Etstoel op zoek gaan naar veroordelingen. De lijfstraffelijke zaken vinden we in het archief van de Etstoel. Boetstraffelijke zaken waren de overige overtredingen zoals vernieling, mishandeling, belediging en valsheid in geschrifte. Deze zaken werden aangebracht op de goorsprake. Deze zaken vindt u  terug in de goorsprakenregisters, die over 1640-1643 en 1698-1810.

Binnen Drentse bestonden vóór 1795 enkele heerlijkheden, waar soms andere rechtsregels golden dan in de rest van Drenthe. Na veroordeling zijn gevangenisregisters nuttige bronnen om te onderzoeken waar iemand gevangen heeft gezeten. Handig om te weten: bedelaars en landlopers werden na 1827 naar de bedelaarskolonies Ommerschans of Veenhuizen gestuurd.

Hieronder is het volledige hoofdstuk uit de Genealogische Gids te downloaden:
Misdaad en straf (523kB)