Laatste update: 28 mei 2025
Luister je op woensdagochtend mee naar het programma Koffie en Keuvelen op Radio Drenthe? Presentator Wim Boer belt rond 11.40 uur met Ellen van der Velds of Hilde Boelema van het Drents Archief en samen bespreken ze een historisch Drents onderwerp. De variatie is groot: het kan iets recents zijn, zoals bloemkoolwijken, of iets van heel lang geleden, zoals de kano van Pesse. Of een onderwerp dat aansluit bij de actualiteit, bijvoorbeeld het 100-jarig bestaan van de TT. Als luisteraar kun je vooraf je ervaringen en herinneringen aan het thema van de week delen via de Facebookpagina's van Radio Drenthe en het Drents Archief. Wie weet hoor je je eigen reactie terug op de radio!
Je hoort ons in het gesprek regelmatig verwijzen naar archiefstukken of collecties in onze beeldbank. Had je niet zo snel pen en papier bij de hand of wil je gewoon meer informatie over een bepaald onderwerp? Bekijk dan hieronder onze tips, gerangschikt per uitzending (van nieuw naar oud). Ben je benieuwd welke onderwerpen we in 2023 behandelden? Onderwerpen die je in 2024 hoorde in Koffie en Keuvelen vind je hier.
11 juni: Horecazaken Grimme in Emmen
In Emmen waren er ooit twee horecagelegenheden waren die de naam Grimme droegen. Hotel Grimme, tegenover het station, werd in 1920 geopend. Het was vooral bekend vanwege de grote speeltuin. Hoogtepunt was de cakewalk! En dan had je café-restaurant Grimme aan de markt in Emmen. Dit horecabedrijf begon in 1899 onder de naam Groothuis. Vanaf 1970 pachtte Bert Grimme het. Beide markante panden zijn inmiddels met de grond gelijk gemaakt.
4 juni: Homas Gezelschapsspellenfabriek
Je hebt in je leven vast wel eens gesjoeld, gedamd of geschaakt. Dikke kans dat je een bak of bord van de firma Homas voor je neus had staan. Maar wist je dat die dan afkomstig waren uit Assen? Homas was een begrip in onze hoofdstad, maar ook vér daarbuiten.
28 mei: Fiets
Opschudding in Drenthe! Eind 19e eeuw deed de fiets zijn intrede. En dit supersnelle vervoersmiddel zorgde voor reuring in onze provincie. Rond 1860 verschenen de eerste zogenoemde vélocipèdes: hoge voertuigen met trappers aan het voorwiel. In Hoogeveen werd in 1863 voor het eerst een rit gemaakt met zo’n snel gevaarte. De fiets werd pas echt populair toen de eerste verharde wegen werden aangelegd. Zo konden mensen zich veel sneller verplaatsen. In Assen had ijzerhandelaar Groeneveld de primeur. Hij stapte in 1869 op een fiets en reed ermee langs de Vaart. Dit moet toen het gesprek van de dag zijn geweest!
21 mei: Aleida Kramer
Deze ongehuwde vrouw uit Coevorden erft na het overlijden van haar vader een behoorlijk geldbedrag. En dankzij de aankoop van effecten, aandelen en obligaties, in combinatie met een zuinige levensstijl wordt dat in de loop van de jaren alleen maar meer. In 1902 overlijdt ze, op 66-jarige leeftijd. Driekwart van haar erfenis laat ze na in een stichting die haar naam draagt met als doel: het bouwen van een ziekenhuis in Coevorden. Tot op de dag van vandaag draagt het woonzorgcentrum dat nu op die plek staat haar naam: Het Aleida Kramer.
14 mei: Conservenblikken
De kampeervakanties staan weer voor de deur en wat is er dan handiger dan een stapel conservenblikken met tomaten, bonen (of wat je maar wil koken), mee te nemen in de auto? Ook het blik Smac is onlosmakelijk verbonden met kampeervakanties. Wie heeft er geen herinneringen aan macaroni met tomatensaus en Smac? Minder bekend is dat er in Drenthe twee grote conservenfabrieken stonden: de fabriek van Lucas Aardenburg in Hoogeveen en Wilco Conserven in Assen. Beide fabrieken verwerkten groenten in blik en zorgden voor veel werkgelegenheid in de buurt.
7 mei: Zingen maar!
30 april: Koninginnedag in Drenthe
Van 1981 tot en met 2012 reisde koningin Beatrix door Nederland om haar verjaardag te vieren. Ze bezocht ook Drenthe! Op 30 april 1982 kwam ze naar Zuidlaren en in 2002 konden we koekhappen met de majesteit in Meppel en Hoogeveen. Dat laatste bezoek was erg bijzonder, omdat het de eerste keer was dat prinses Maxima mee mocht.
16 april: De Televisietoren Smilde
Het is een herkenbaar baken: de Televisietoren Smilde. In de periode 1958-1959 gebouwd ter hoogte van Hoogersmilde, maar oorspronkelijk had de toren niet in Drenthe, maar net over de grens in Appelscha moeten komen. Daar lagen grootste plannen klaar voor de toren, er moest onder andere een restaurant op tweehonderd meter hoogte in de toren komen. Het kwam zover niet. De toren kwam in Drenthe, en maakte daar de afgelopen 65 jaar heel wat mee: een ongeluk met een Amerikaanse straaljager, vorstschade waardoor heel Noord-Nederland publieke zenders niet kon ontvangen en natuurlijk de brand in 2011.
9 april: Het Landrecht van 1412
In het Drents Archief bewaren we een heel oud document: uit 1412! Het is het eerste opgeschreven Landrecht van Drenthe. Frederik van Blankenheim, bisschop van Utrecht, liet in 1412 het de gedragsregels in in Drenthe vastleggen op papier. De bisschop was op dat moment de landheer van Drenthe. De afspraken tussen hem en de Drenten stonden in dit Landrecht, zoals het strafrecht en de bisschoppelijke belastingheffing.
2 april: Dag en nachtrapporten
26 maart: Roelof Thijs en de IJsspeedway
Vliegende cirkelzagen, zo werden ze genoemd: de spikes in de banden van de ijsracers. IJsspeedway, een sport gedomineerd door Russen en Zweden, maar in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw meldde zich een Drents zich bij de wereldtop. Roelof Thijs uit Assen. Hij had naar eigen zeggen de kans om wereldkampioen te worden, maar werd dat helaas nooit. Wel zorgde hij er zelfstandig voor dat Nederland een ijsspeedwayland werd...
19 maart: Johan van Ewsum
Wie is Johan van Ewsum? Deze telg van de adellijke Drentse-Groningse familie leeft van 1510 tot 1570. Hij gaat in 1539 op huis Mensinge in Roden wonen. Hij verbouwt het grondig. Op Mensinge houdt Johan zich onder meer bezig met de valkenjacht, het africhten van roofvogels, het planten van fruitbomen, het telen van exotische gewassen en hij legt een kruidentuin aan. Verder is hij lid van de Ridderschap Drenthe. Ook wil hij graag meer macht: hij probeert de rechtspraak in Roden, Norg en Roderwolde in zijn handen te krijgen, maar dat gaat niet door. Bij zijn dood laat hij veel schulden na.
12 maart: Koude Oorlog in Drenthe en noodpakketten
Na de Tweede Wereldoorlog was de communistische dreiging aanleiding voor maatregelen om het land en de bevolking te beschermen. Er werden onder meer luchtwachttorens opgericht om laagvliegende vijandelijke vliegtuigen (uit de Sovjet-Unie) op te sporen. In Nederland zijn er 138 torens in totaal gebouwd. In Drenthe staan er nog twee. Eén bij Schoonebeek en de ander bij Ruinen (Hees). Deze laatste toren wordt nu grondig gerestaureerd. Een andere nalatenschap van de Koude Oorlog is het archief van de Bescherming Bevolking. Deze organisatie moest de burgers in tijden van oorlog beschermen. Het archief van die organisatie is bewaard gebleven in het Drents Archief. In het archief zitten folders die werden verspreid om de bevolking te informeren. Waren er net als nu tips voor het aanleggen van noodrantsoenen? Collega Joke nam een duik in het archief.
5 maart: Mobiliteit in Drenthe
In het verleden waren de grote verkeersaders van onze provincie niet veel meer dan ingesleten karresporen die je van dorp naar dorp leidden. Maar halverwege de 19de eeuw veranderde dat: tussen Assen en Rolde werd de eerste provinciale weg van Drenthe aangelegd. Een grindweg weliswaar, en het was lange tijd ook de enige provinciale weg, maar: het begin was gemaakt! Pas na 1900 kwam er écht vaart in de aanleg van autowegen en later van autosnelwegen. En de belangrijkste verkeersader in Drenthe ging sindsdien niet langer van west naar oost, maar van noord naar zuid: de A28. Veel moest ervoor wijken en ongelukken waren - zeker in het begin - niet van de lucht. Zelfs een dorp werd erdoor in tweeën gesplitst. Presentator Wim Boer ging met Ellen in gesprek over de ontwikkeling van de wegenbouw in Drenthe.
26 februari: Breukeboom
De breukeboom / spijkerboom van Yde was een boom waarin, onder het uitspreken van een spreuk, spijkers werden geslagen om een breuk te genezen. De breuk zou geheeld zijn wanneer de bast over de spijkers was gegroeid. In Yde werd dit in de 19e eeuw geïntroduceerd door de smid Nijenhuis. Zijn dochter, kleindochter en achterkleindochter zetten het voort. Er kwamen zelfs deftige mensen uit Holland en Utrecht naar Yde toe. Anna Wold, de achterkleindochter van Willem, overleed in 1934. Ze nam het recept mee haar graf in.
19 februari: Drentse schaatsers
Drie bekende Drentse schaatsers die allemaal een duur foutje maakten. Piet Kleine, de schaatsende postbode uit Hollandscheveld, miste tijdens de Elfstedentocht van 1997 de stempelpost in Hindeloopen en werd gediskwalificeerd. Hilbert van der Duim, import-Drent, komt in de schaatsgeschiedenis voor met maar liefst twee blunders: hij vergat dat hij nog een ronde moest op het WK Allround en zou over een vogelpoepje zijn uitgleden. Jan Bols, de schaatser uit Hoogeveen had in 1971 kans om Europees Kampioen Allround te worden. Maar helaas, hij wisselde verkeerd.
12 februari: Boerenbruiloft
Een bruiloft in het dorp, daar keek iedereen naar uit! In de boerderij van de bruid stonden lange tafels met lekkere dingen klaar. Er was koffie, zelfgebakken rozijnenbrood, ham, rijstebrij en brandewijn. Iedereen had zijn mooiste kleren aan en er werd gedanst tot diep in de nacht. De jongens voerden de meisjes met lepels bruine bonen uit een brandewijnkom. We weten veel van de bruiloften van vroeger, want het Drents Archief en het Drents Museum bewaren verhalen, foto’s en voorwerpen van die feesten.
5 februari: Purit Klazienaveen
Zegt de naam Klazit je iets? Waarschijnlijk niet! Het was de voorlopen van Purit, de Norit-fabriek in Klazienaveen. Rond 1920 werd deze fabriek opgericht en werd er actieve kool vervaardigd uit turf. De fabriek bestaat nog steeds en er worden onder meer de zware pilletjes tegen maag- en darmklachten geproduceerd.
29 januari: Kleine Koos
Jacobus van Slooten, ook wel bekend als Kleine Koos, was rond 1900 was hij een bijzondere verschijning in Coevorden. Klein van postuur, lopend met een stok en een petje scheef op z’n hoofd. Koos stond bekend als de Cupido van de stad. Hij kende elk geheim plekje van de stad. Daar liet hij liefdesbriefjes achter voor jonge geliefden, verboden liefdes, en weduwen die heimelijk brieven stuurde naar de boekhandelaar.
22 januari: Carel de Vos van Steenbergen
Omdat Amerika deze week volop in het nieuws is, vertellen we een Drents verhaal met een Amerikaans tintje. Carel de Vos van Steenwijk was een telg uit een rijke Drentse familie. Terwijl zijn leeftijdsgenoten uit de elite hun loopbaan voorbereidden met een 'grand tour' langs de culturele en politieke hoofdsteden van Europa, stak de 24-jarige baron de Atlantische oceaan. Hij hield een dagboek van zijn reis bij. Na zijn periode in Amerika bekleedde hij allemaal belangrijke politieke functies in Drenthe. Misschien was hij in Amerika geïnspireerd geraakt?
15 januari: Hofleveranciers
De Deense koning Frederik baarde begin dit jaar opzien door de samenwerking stop te zetten met ruim honderd bedrijven die de titel ‘Hofleverancier’ dragen. Hij vond het een ouderwets gebruik; bedrijven die voor langere tijd een beroep kunnen doen op erkenning van het Deense koningshuis en slechts zelden (of nooit) diensten daarvoor leveren. Hoe zit het eigenlijk in ons land met de hofleveranciers? Hoe word je hofleverancier? En bij welke Drentse ondernemingen prijkt er een Koninklijk wapenschild op de gevel? Ellen zocht het uit en vertelde erover bij Tommas Eggens, die presentator Wim Boer een weekje mocht vervangen.
8 januari: 100 jaar TT
2025 is het jaar van de honderdste verjaardag van de TT in Assen! De allereerste TT werd gehouden op 11 juli 1925. Wegwedstrijden op een motor waren altijd verboden, maar artikel 21 van de Motor- en Rijwielwet van 1924 gaf de mogelijkheid een ontheffing hiervoor te verlenen. De in 1922 opgerichte Motorclub Assen en omstreken maakte daar gelijk gebruik van. De eerste TT-race ging over een kort daarvoor aaneengesloten wegendriehoek met een lengte van 28,4 kilometer tussen de dorpen Rolde, Borger en Schoonloo.