16 december 2025
Vanaf 2 februari 2026 is het mogelijk om op twaalf extra locaties in Nederland onderzoek te doen in de digitale versie van het Centraal Archief Bijzonder Rechtspleging (CABR). Dat laat minister Gouke Moes (OCW) weten in een brief aan de Tweede Kamer. Het gaat om elf Regionaal Historische Centra en het NIOD. Op dit moment kan alleen in de studiezaal van het Nationaal Archief gezocht worden in het digitale CABR.
Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging
Het CABR is het grootste en meest geraadpleegde oorlogsarchief van Nederland. Het archief bevat dossiers van circa 425.000 personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht op samenwerking met de bezetter (collaboratie). In het kader van het project Oorlog voor de Rechter wordt momenteel het hele CABR gedigitaliseerd, volledig doorzoekbaar gemaakt en van uitleg voorzien. Digitalisering zorgt ervoor dat het oorlogsarchief veel toegankelijker wordt. Zo is het mogelijk om in het digitale CABR te zoeken op namen van (Joodse) slachtoffers, verzetsstrijders en naar gebeurtenissen uit de oorlog.
Digitale beschikbaarheid
Sinds 1 juli 2025 kunnen onderzoekers met een onderzoeksbelang, zoals nakomelingen van slachtoffers en verdachten én wetenschappelijke onderzoekers, het gedigitaliseerde deel van het CABR in de studiezaal van het Nationaal Archief doorzoeken en bekijken. Op dit moment is ongeveer een derde van het CABR digitaal beschikbaar. De papieren dossiers die nog niet zijn gedigitaliseerd, zijn vooralsnog alleen in de studiezaal van het Nationaal Archief in te zien. Het digitaliseren duurt nog tot in 2027.
Beveiligde computers (tijdelijke voorziening) op locatie
Vanwege de grote belangstelling voor het digitale CABR is de afgelopen maanden onderzocht of deze tijdelijke voorziening op meer locaties in Nederland aangeboden kan worden. Dit heeft geresulteerd in twaalf nieuwe locaties. Minister Moes zegt hierover: “De belangstelling voor het gedigitaliseerde oorlogsarchief is groot. De tijdelijke voorziening is met deze uitbreiding door heel het land toegankelijk. Gezien de hoge leeftijd van veel geïnteresseerden, is het belangrijk om deze mogelijkheid dicht bij huis aan te bieden.’’
Deelnemende instellingen
Vanaf februari 2026 komen er twaalf locaties bij waar het digitale CABR te doorzoeken is. Het gaat om het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam en elf Regionaal Historische Centra’s (RHC’s). Een overzicht van de RHC’s vindt u op de pagina archieven in Nederland.
Wie het digitale CABR op een van deze locaties wil raadplegen, moet van tevoren een plek reserveren. Meer informatie over het reserveren van een plek is begin februari te vinden op de websites van de deelnemende organisaties.
Wetswijziging oorlogsarchieven online
De tijdelijke voorziening is een noodoplossing om onderzoekers toegang te bieden tot het digitale CABR. Om het CABR voor iedereen online beschikbaar te maken stuurt de minister begin 2026 een voorstel voor een wetswijziging naar de Tweede Kamer. Deze wijziging moet ervoor zorgen dat er een betere balans komt tussen het beschermen van persoonsgegevens en het waarborgen van toegang tot overheidsinformatie en cultureel erfgoed.
Bekijk ook:
Zoeken naar verdachten van collaboratie
Oorlog voor de Rechter
Brief minister Moes - OCW
Afspraak maken via de website
Mensen die een CABR-dossier willen inzien bij het Drents Archief, kunnen hiervoor vanaf 2 februari een afspraak maken via de website www.drentsarchief.nl.