De maatschappijen waren in het leven geroepen met als doel projecten te ontwikkelen waarop werklozen geplaatst konden worden. Deze projecten lagen, zoals in de statuten omschreven staat, in de sfeer van de verhoging van de opbrengst van gronden. Hiertoe werden met het bijeengebrachte aandelenkapitaal complexen woeste grond aangekocht die voor ontginning in aanmerking kwamen. Op de complexen konden gemeenten die aandeelhouder van de maatschappij waren, hun werkloze inwoners plaatsen. Deze voerden, voornamelijk met handkracht, de ontginningswerken uit die bestonden uit het aanleggen en verbeteren van ontwateringssloten, het spitten en egaliseren van gronden, het aanleggen van wegen, bruggen enz. Na ontginning werden de gronden weer verkocht.

De lonen voor de te werk gestelde arbeiders werden deels opgebracht door de gemeenten die de werklozen plaatsten en deels gesubsidieerd door het Rijk uit het Werkloosheidssubsidiefonds *  .

Met de uitvoering van en het dagelijkse toezicht op de ontginningswerkzaamheden waren de Nederlandse Heidemij. en de N.V. Grontmij. belast. Deze uitvoerende lichamen berekenden als kosten voor toezicht en administratie een zeker percentage van de aan de arbeiders uit te betalen lonen. Dit percentage varieerde al naar gelang het aantal werklozen op een object groter of kleiner was *  .

Al zeer spoedig bleek de aanvankelijk bescheiden opzet niet meer gehandhaafd te kunnen worden. De werkloosheid nam nog steeds toe en in toenemende mate maakte het Rijk gebruik van de bij de ontginningsmaatschappijen bestaande werkgelegenheid. Dit leidde tot een grotere opzet en dus tot meer grondaankopen. Er verrezen op de ontginningscomplexen arbeiderskampen voor werklozen uit de grote steden in het westen van het land, die zo weer aan werk geholpen konden worden. Zelfs in Duitsland woonachtige werkloze Nederlanders konden hier bij de werkverschaffing terecht *  . Echter, geld om steeds maar weer nieuwe complexen woeste grond aan te kopen hadden de ontginningsmaatschappijen niet. Daarom sloten ze overeenkomsten met het rijk, waarin bepaald werd dat de staat aan de maatschappijen leningen zou verstrekken voor het aankopen van te ontginnen gronden *  . Over deze leningen betaalden de maatschappijen rente. Tot meerdere zekerheid voor de staat werden de aan te kopen gronden bovendien hypothecair belast.