U kunt via onze reserveringstool een afspraak inplannen en aangeven welke archiefstukken u op dat moment wilt inzien.
1.1.1. Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Assen (Drents Archief)
Mijn Studiezaal (inloggen)
0412 Gereformeerde Gemeente te Assen
0412
Gereformeerde Gemeente te Assen
Inventaris
1. Inventaris van de archieven van de Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Gemeente 
1.1. Inleiding
1.1.1. Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Assen
0412 Gereformeerde Gemeente te Assen
1. Inventaris van de archieven van de Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Gemeente
1.1. Inleiding
1.1.1.
Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Assen
laatste wijziging 25-03-2005
De geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Assen begint in 1834. Op 24 november van dat jaar tekenden 36 mensen de zogenaamde Akte van Afscheiding waarmee zij te kennen gaven uit de Hervormde Kerk te treden * . Men volgde hiermee het voorbeeld van de kerk te Ulrum en haar predikant H. de Cock, die zich op 19 oktober 1834 als eersten in Nederland afscheidden. In Drenthe was Smilde op 19 november Assen voorgegaan * .
Al voor 1834 werden er te Assen, zoals ook elders, regelmatig "gezelschappen" gehouden. In deze gezelschappen kwamen mensen bijeen die zich niet konden verenigen met leer en organisatie van de Hervormde Kerk, zoals deze na de invoering van het "Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden" in 1816 gestalte kregen. Men wilde vasthouden aan de oude gereformeerde leer van de Synode van Dordrecht van 1618/1619 en vond de organisatie te centralistisch.
De eigenlijke institutering van de kerk vond plaats op 1 april 1835 * . De eerste kerkenraad bestond uit 2 ouderlingen en 2 diakenen. Ds. De Cock werd op de eerste vergadering van Afgescheidenen in Groningen en Drenthe tot predikant van alle gemeenten beroepen.
De overheid weigerde aanvankelijk de "separatisten" als kerkgenootschap te erkennen en vervolgde elke bijeenkomst van meer dan 20 personen. Men wilde de afgescheidenen alleen als kerkgenootschap erkennen na overlegging van statuten of kerkorde. De vraag of men goedkeuring van de overheid nodig had om als kerkgenootschap te kunnen bestaan leidde in afgescheiden kring in enkele gevallen tot scheuringen, echter niet in Assen * . Utrecht was in 1838 de eerste afgescheiden groep die Koninklijke Erkenning aanvroeg.
In Assen vergaderde de kerkenraad voor het eerst volgens kerkorde in november 1837 * . Pas in 1840 werd het voorbeeld van Utrecht gevolgd en een eigen huishoudelijk reglement opgesteld om Koninklijke Erkenning aan te vragen. Deze werd op 19 augustus 1840 verkregen. In de naam liet men het predikaat "gereformeerd" vallen; de kerk werd officieel erkend als "Christelijk Afgescheiden gemeente te Assen" * .
De Koninklijke Erkenning was nodig om tot de bouw van een eigen kerk te kunnen overgaan. Spoedig na de erkenning werd met de bouw aangevangen en op 15 november 1840 kon aan de Molenstraat het eerste kerkgebouw in gebruik worden genomen.
Op 6 februari 1842 deed R.P. Medema als eerste predikant van de gemeente zijn intrede. Na het vertrek van de tweede predikant in 1849 ontstonden er in de gemeente problemen naar aanleiding van het beroepen van een nieuwe predikant. Dit leidde in 1850 tot een scheuring in de kerk. De ouderlingen van het eerste uur, J.A. Smedes en J.J. Koetsier, traden uit en vormden een eigen groep. Na de benoeming van een nieuwe predikant werd deze groep zelfs officieel van de kerk afgesneden. Een deel van de groep keerde reeds in 1853 terug, maar tot een definitieve verzoening kwam het pas in 1856. Alleen Smedes bleef buiten de kerk.
In 1855 werd door de kerkenraad een schoolcommissie ingesteld, welke moest komen tot de oprichting van een bijzondere school. De school op Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Grondslag werd op 26 juni 1860 in gebruik genomen. Tot 1888 stond de school onder leiding en bestuur van de kerkenraad. In 1888 kreeg de school een zelfstandig bestuur. De kerk bleef nog tot 1891 eigenaar van de gebouwen en bezittingen * .
In 1869 vond er een landelijke hereniging plaats van de Christelijk Afgescheiden Kerk en de zogenaamde Kruisgemeenten. De kerkenraad van Assen toonde zich "gevoelig getroffen door de hereniging tusschen de Christelijk Afgescheidenen en de Oud-Gereformeerden". Men poogde andermaal tot een verzoening met J.A. Smedes te komen, maar dit lukte niet. Van een duidelijke naamsverandering ten gevolge van de landelijke vereniging is in de notulen van de kerkenraadsvergaderingen in 1869 niet sprake * .
In 1876 werd de kerk aan de Molenstraat vervangen door een nieuw en groter gebouw. De groei van de gemeente noopte in de navolgende decennia diverse malen tot verbouwing en uitbreiding van de Molenstraat- kerk.
Op 11 juli 1892 werd door de kerkenraad de naam "Gereformeerde Kerk te Assen" aangenomen. Van een vereniging met een Nederduitsch Gereformeerde Kerk (dolerend) was geen sprake, omdat die er in Assen niet was. Al in 1887 had de kerkenraad het besluit genomen in de eigen kerkdiensten een enkele maal een dolerende predikant te laten voorgaan * . Een deel van de gemeente dat zich niet kon vinden in de vereniging van 1892 ' onder andere vanwege de leerstellige en organisatorische invloed van dr. Abraham Kuyper ' scheidde zich op 18 januari 1901 af en stichtte de Christelijk Gereformeerde Kerk * .
In 1916 kon de gemeente voor het eerst twee predikanten tegelijk aanstellen. In 1924 werd begonnen met de bouw van een nieuwe tweede kerk aan de Zuidersingel. De Zuiderkerk kon in 1925 in gebruik worden genomen. In 1926 werd er de buitengewone Generale Synode gehouden die uitspraak deed in de kwestie- Geelkerken en leidde tot het ontstaan van de Gereformeerde Kerken in Hersteld Verband. In Assen zelf had deze Synode geen gevolgen op kerkelijk gebied * . In 1943 kon de gemeente een derde predikant beroepen.
In 1944 kwam het tot een scheuring in de kerk als gevolg van de zogenaamde kwestie-Schilder en de opstelling van de Generale Synode daarin. Een deel van de kerkenraad onder leiding van ds. B.A. Bos kon zich niet neerleggen bij de besluiten van de Synode en werd op 2 september 1944 geschorst. De geschorste leden besloten zich op grond van artikel 31 Kerkorde van beslissingen van de Synode vrij te maken en als eigen kerk verder te gaan. Tot 1946 hield men bijeenkomsten in de Noorderkerk in de Molenstraat. Bij gerechtelijk vonnis werden in 1946 echter zowel de Zuider- als de Noorderkerk aan de synodale kerk toegewezen * .
Een belangrijk moment in de naoorlogse geschiedenis van de kerk is de invoering van een nieuw reglement in 1962. Met de invoering van dit reglement werden de wijkraden tot wijkkerkenraden verheven. De oude kerkenraad voor de gehele stad werd de kerkenraad algemene zaken. De diaconie kreeg een nieuw reglement in 1963 om beter te kunnen inspelen op haar gewijzigde taak door de invoering van de nieuwe sociale wetgeving * .
Vanaf 1960 werden er contacten gelegd met de Nederlands Hervormde gemeente in Assen. Op het gebied van de kerkbouw bleven deze contacten zonder concrete resultaten. De oecumenische activiteiten in het kader van Samen-op-Weg vonden vooral plaats op het niveau van de wijkkerkenraden. Op 19 januari 1975 ging in Assen voor het eerst een hervormde predikant voor in een gereformeerde eredienst. Een gereformeerde predikant ging op die dag voor in de hervormde Jozefkerk * . Vanaf het midden der jaren zestig nam de kerk verder deel aan de Asser Werkgemeenschap van Kerken.
De bevolkingsgroei en de stadsuitbreiding van Assen deed begin jaren zestig besluiten tot nieuwe kerkbouw. In 1965 werd aan de Nobellaan de Marturiakerk in gebruik genomen. In 1970 werd de Noorderkerk verkocht aan de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt naar art. 31 K.O.), waarna in 1972 in het uitbreidingsplan Vredeveld het kerkelijk centrum "de Open Hof" in gebruik kon worden genomen * .
Op 21 april 1975 werd een nieuw huishoudelijk reglement ingevoerd. De invoering hiervan is gekozen als afsluiting voor de inventarisatie.
Toegang nr. 0412: Inventaris van de archieven van de Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Gemeente, sinds 1892 Gereformeerde Kerk van Assen 1836-1975 (1980)
laatste wijziging 22-02-2023
600 beschreven archiefstukken
5 gedigitaliseerd
totaal 5 bestanden
Kenmerken
Datering:
1836-1980
Beschrijving:
Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Gemeente, sinds 1892 Gereformeerde Kerk van Assen 1836-1975 (1980)
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Drents Archief, Assen. Toegang 0412 Gereformeerde Gemeente te Assen
VERKORT:
NL-AsnDA, 0412
VOLLEDIG:
Drents Archief, Assen. Toegang 0412 Gereformeerde Gemeente te Assen
VERKORT:
NL-AsnDA, 0412
Categorie:
laatste wijziging 22-02-2023
600 beschreven archiefstukken
5 gedigitaliseerd
totaal 5 bestanden