Op 26 november 1941 werd de Provinciale Streekplandienst voor Drenthe ingesteld. De dienst werd tijdelijk in de vergaderzaal van Gedeputeerde Staten aan een tafeltje en een stoel geholpen om te kunnen functioneren. De eerste directeur, J.A.M. de Boer, benoemd per 1 maart 1942 startte zijn werkzaamheden op 15 maart. Het ontstaan van de streekplandiensten gaat terug in de jaren 30 toen bij woningwetwijziging in 1931 de streekplangedachte werd opgenomen: 'een streekplan wijst voor zover de belangen van het gebied waarover het zich uitstrekt dat vorderen de bestemming aan van in dat gebied gelegen gronden'. In diezelfde periode is vervolgens de gedachte ontstaan om een nationaal plan voor het gehele Nederlandse grondgebied te ontwerpen. Een en ander zou geregeld moeten worden in een nieuwe wijziging van de Woningwet. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in dit eten zodat een nationaal plan niet gerealiseerd werd. Wel werd bij besluit van 5 mei 1941 van de Secretarissen Generaal van alle departementen bepaald dat er een Rijksdienst voor het Nationale Plan werd ingesteld. Op 1 juli 1942 werd het statuut der streekplannen gerealiseerd bij de 3e uitvoeringsbeschikking van de Secretaris Generaal van Binnenlandse Zaken. Pas bij GS besluit van 23 juni 1980 werd de naam van de provinciale streekplandienst voor Drenthe officieel gewijzigd in Provinciale Planologische Dienst. In de praktijk werd deze naam al jarenlang gebezigd.

Het doel van een planologische dienst is ruimtelijke ordening zijnde het aangeven van de bestemming en het gebruik van gronden met hetgeen zich daarop en daarin bevindt inclusief de waterpartijen.
De dienst heeft een coördinerende taak met betrekking tot planologische regelingen. Daarnaast moet de dienst ook onderzoek doen ter ondersteuning bij de totstandkoming en de vormgeving van deze planologische regelingen.