Het is 80 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. Na vijf jaar oorlog was ook Drenthe weer vrij. Maar wat betekenden de vijf oorlogsjaren voor de Drenten? En welke sporen hiervan zijn in ons archief te vinden? In het voorjaar van 2025 staat het Drents Archief met verschillende activiteiten stil bij de Tweede Wereldoorlog en roerige tijd daarna. Door verschillende verhalen te vertellen en invalshoeken te belichten, proberen we de herinnering aan de oorlog levend te houden en nodigen we iedereen uit onderzoek te doen naar de oorlogsgeschiedenis van zijn of haar familie.
Verhalen op locatie
Tussen 5 april en 4 mei worden er verhalen op verschillende locaties door heel Drenthe verteld. Verhalen over oorlog, verzet en vervolging, verhalen die indruk op je maken en ontroeren. We nemen je mee door heel Drenthe.
De inval, Coevorden
Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Drenthe binnen, ook in Coevorden. Ondanks de Duitse overmacht wisten vier Nederlandse militairen urenlang stand te houden. Op zaterdag 5 april, om 11.00 en 13.00 uur, vertelt documentairemaker Remko Meijer dit verhaal, bij het monument op de kruising tussen Nieuwe Dijk en de Krimweg.
- Entree: gratis
- Aanmelden: ja, via deze link
- Toegankelijk: rolstoeltoegankelijk
Onderduiken, Valthe VOL
Deze activiteit is vol; aanmelden is niet meer mogelijk. Bertus Zefat, kippenboer in Valthe, bood tijdens de oorlog onderdak aan Joodse onderduikers. Eerst in een lege kippenschuur, later in een verborgen hol in het Valtherbos. Hij voorzag hen van voedsel en kleding, tot hij in 1944 werd verraden. Bertus weigerde hun schuilplaats prijs te geven en werd doodgeschoten. Het onderduikershol bestaat nog steeds. Historicus Johan Withaar vertelt op vrijdag 11 april om 19.00 uur het aangrijpende verhaal van deze plek, precies tachtig jaar nadat de onderduikers destijds weer bovenkwamen. De lezing vindt plaats op locatie en omvat een wandeling door het bos.
- Entree: gratis
- Aanmelden: ja, via deze link word u op een wachtlijst geplaatst
- Toegankelijk: niet rolstoeltoegankelijk
Fliegerhorst Havelte, Havelte VOL
Verscholen in de rijke natuur van het Holtingerveld in Havelte waren honderden Duitse vliegtuigen actief tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Duitse vliegveld had veel impact op de omgeving. Zo moest het hele dorp Darp ervoor plaatsmaken. Dwangarbeiders verbleven onder erbarmelijke omstandigheden in een kamp. De hele omgeving leed zwaar onder de hevige bombardementen van de geallieerden. Duizenden bomkraters zijn nog steeds stille getuigen van het oorlogsgeweld. Op zondag 13 april om 13.30 uur neemt onderzoeker Jelle Kootstra u mee voor een rondleiding over het voormalige vliegveldterrein.
- Entree: gratis
- Aanmelden: ja, via deze link
- Toegankelijk: niet rolstoeltoegankelijk
Engelse bommenwerpers boven Assen, Assen
Op 3 januari 1941 liet een Engelse bommenwerper per ongeluk vijf brisantbommen vallen op woningen aan de Eschstraat in Assen, waarbij zeven mensen omkwamen. Minder bekend is dat aan het eind van de oorlog ook de Wethouder Buningstraat werd getroffen. Sporen van dit bombardement zijn nog steeds zichtbaar. Op zaterdag 19 april om 14.00 en 16.00 uur vertelt Kitty Janssen van de Asser Historische Vereniging het verhaal van de Engelse bommenwerpers boven de stad.
- Entree: gratis
- Aanmelden: ja, via deze link
- Toegankelijk: rolstoeltoegankelijk
Muziektheater ‘Een uurtje gelukkig te zijn’ van Ken Besuijen en orkest, Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Op donderdagavond 24 april om 20.00 uur kunt u in Herinneringscentrum Kamp Westerbork luisteren naar een jazzorkest en een verteller die de Nederlandse muziek uit de jaren 30 en 40 laten klinken. Het verhaal speelt zich af in een tijd waarin angst regeerde en niets zeker was. Evergreens van Bob Scholte, Johnny & Jones en Max Tak tot aan We zien elkaar weer van Jetje van Radio Oranje komen in dit aangrijpende muziektheater voorbij. Kaarten à 5 euro zijn te koop via de website van het Drents Archief. Er rijdt er een pendelbus tussen Hoofdstation Assen en Herinneringscentrum Kamp Westerbork om de voorstelling Een uurtje gelukkig te zijn te kunnen bezoeken. Bij aankoop van je kaartje kan je aangeven of je hier gratis gebruik van wil maken. Er vertrekt een bus om 18:45 uur en om 19:15 uur. Na afloop rijdt de bus weer terug naar Hoofdstation Assen.
- Entree: 5 euro
- Aanmelden: ja, via deze link
- Toegankelijk: rolstoeltoegankelijk
Rondleidingen depot Drents Archief
Een rondleiding door ons depot is altijd interessant. Zeker wanneer er specifieke onderwerpen aan bod komen. Onze experts nemen je mee langs archiefstukken die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Ze laten de mooiste, aangrijpendste en belangrijkste archiefstukken met betrekking tot de oorlog zien. Elke rondleiding staat een ander thema centraal: Duitse bezetter, Jodenvervolging, verzet en NSB. De rondleidingen zijn gratis toegankelijk. Ze starten om 14.00 uur en duren ongeveer een uur. Aan deze activiteit kunnen maximaal veertien personen per keer deelnemen, vooraf aanmelden is daarom noodzakelijk. Dit kan via deze link.
-
Vrijdag 11 april 2025, 14.00-15.00 uur - Duitse bezetter
-
Vrijdag 18 april 2025, 14.00-15.00 uur - Jodenvervolging
-
Vrijdag 25 april 2025, 14.00-15.00 uur - Verzet
-
Vrijdag 2 mei 2025, 14.00-15.00 uur - Collaboratie
Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet
'Herdenkingen die de oorlog invoelbaar maken.' Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet is een jaarlijks terugkerend programma van sprekende herdenkingen. Schrijver Niek van der Oord en geschiedenisstudente Nina Venema delen verhalen over huizen waar mensen woonden en/of werkten tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar worden de verhalen van de families Van Tijn, Wolf en Boekbinder en het verhaal van Anna Nieweg uitgelicht. Op zondag 4 mei organiseert het Drents Archief herdenkingen in Assen. Hiervoor hoef je je niet vooraf aan te melden.
Drents Archief, studio en digilounge
Doorlopend van 11.00 tot 16.00 uur WO2-documentaires te zien en het WO2-spreekuur te bezoeken.
Familie Van Tijn, Wolf en Boekbinder
Kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog trouwt Leida van Tijn met haar jeugdliefde: de manufacturenhandelaar Salomon Boekbinder. Het jonge stel vlucht in 1942 naar Frankrijk en slaagt erin achter de demarcatielijn te komen. Desondanks worden Leida en Salomon opgepakt. Simon komt via het Franse doorgangskamp Drancy in Sobibor terecht en wordt daar vermoord. Leida overleeft de oorlog. Ze vlucht in een verstandshuwelijk met Ido Wolf, de zoon van haar baas, die ook ‘alleen uit de oorlog’ is gekomen. Auteur Niek van der Oord reconstrueert in het boek ‘Alleen uit de oorlog’ de levensverhalen van Leida van Tijn en Ido Wolf. Tijdens Open Joodse Huizen vertelt hij hun verhaal van 11.15 - 11.45 uur en 14.00 - 14.45 uur.
Verhaal Anna Nieweg
Anna Nieweg wordt op 10 december 1894 geboren in het Groningse Usquert, als dochter van Marcus Nieweg en Margina Levie. Op 14 april 1920 trouwt ze met Berend Davidson, waarna ze met hem gaat samenwonen aan de Nijlandstraat in Assen. Het huwelijk houdt echter geen stand en op 26 oktober 1938 scheidt ze van hem. In datzelfde jaar neemt Anna de zorg op zich voor Lotte Auszenberg. Zij is een 7-jarige vluchtelinge uit het Duitse Keulen die door haar moeder samen met haar broers en zusje uit geldnood en het dreigende gevaar in Duitsland naar Nederland is gestuurd. Anna neemt Lotte op als pleegdochter. De broers en zusjes van Lotte worden elders ondergebracht in Assen. Anna werkt als onderwijzeres in Assen, maar verliest haar baan omdat ze Joods is. Op 16 september 1941 opent in Assen een school speciaal voor Joodse kinderen, aan de Rolderstraat. Anna gaat daar lesgeven. Tijdens de grote razzia in Assen wordt Anna samen met haar pleegdochter opgepakt. Op 19 oktober 1942 wordt Anna gedeporteerd naar Auschwitz. Slechts drie dagen later, op 22 oktober, wordt Anna Nieweg vermoord. Voor Lotte verlaat op 2 maart 1943 Westerbork. Het transport van die dag bestaat uit 1105 gedeporteerden, onder wie 149 kinderen, en komt op 5 maart in Sobibor aan. Kort na de aankomst worden alle gedeporteerden, dus ook Lotte Auszenberg, vermoord in de gaskamers. 4 mei zal student geschiedenis Nina Venema hun verhaal vertellen van 11.15 - 12.00 uur en 14.00 - 14.45 uur.
Wandeling door Joods Assen
In samenwerking met de Asser Historische Vereniging zijn er wandelingen door Joods Assen. De wandelingen zijn van 11.00 - 12.00 uur, 13.30 - 14.30 uur en 15.00 - 16.00 uur. Het startpunt is het Drents Archief.
Actie Niet Weggooien
Heeft u thuis nog brieven, foto’s, een dagboek, tekening of ander voorwerp uit de (na)oorlogse jaren in Drenthe liggen? Gooi deze dan niet weg! Spullen die op het eerste gezicht onbelangrijk lijken, kunnen veel informatie opleveren over deze periode en zijn dus de moeite waard om te bewaren. Op donderdagmiddag 1 mei organiseert het Drents Archief daarom de ‘Actie Niet Weggooien!’, waarbij u deze spullen in kan brengen en laten beoordelen. De actie vindt plaats in het Drents Archief. Binnenkort maken we de tijden bekend. Hiervoor hoef je je niet aan te melden.
Podcast De Hilte 11
'Ik schrok van de ontberingen die ze meegemaakt hadden. En dat hij het nooit verteld had.’ Het leven van de Drentse boerenfamilie Nijboer uit Gieterveen verandert ingrijpend als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Wie kun je vertrouwen en wie niet? Vier generaties van de familie Nijboer spreken hierover in de podcastserie De Hilte 11. Het Drents Archief en RTV Drenthe maakten een podcast over het aangrijpende verhaal van de familie. In vijf delen wordt met oude en nieuwe interviews het verhaal van plattelandsgemeente Gieten in de oorlog verteld.